روش های ساخت فرآورده های سفالی

انسان از گل خلق شده است، به همین دلیل از کار با گل خوشش می آید. این میل، او را به سمت خلق محصولاتی از گل خشک شده کشاند.

در ادامه به بررسی روش های ساخت فرآورده های گلی و سفالی می پردازیم.

روش فشاری

قدیمی ترین روش ساخت محصولات سفالی، روش فشاری است.

در این روش ابتدا کپه گل ورز داده شده ای را گرفته و در کف دست می چرخانند. سپس با انگشت شست در آن سوراخی ایجاد می کنند. در طی چرخاندن کپه گل با دست دیگر به آن شکل می دهند. اگر در طی انجام کار گل ترک بردارد فقط کافیست با انگشت خیس روی قسمت ترک خورده بکشند.

با استفاده از این روش می توان محصولات ساده ای چون ظروف روکو ساخت که در مراسم چای خوری ژاپنی از آن استفاده می کنند.

روش چرخ کاری

متدوال ترین روش سفالگری، روش چرخ کاری است.

در این روش ابتدا کپه گلی را با ضربه روی یک میز گرد چرخان می اندازند تا خوب به میز بچسبد، سپس سرعت چرخش را بالا می برند.

مقداری آب روی گل می ریزند. سپس با کف یک دست، کپه گل را به سمت مرکز میز هل می دهند و با دست دیگر آن را هدایت می کنند. با این کار کپه گل در وسط میز قرار می گیرد.

پس از اینکه گل در مرکز قرار گرفت، با دو دست گل را به سمت بالا هدایت می کنند و با فشاراز بالا  توسط انگشتان شست، در وسط آن سوراخی ایجاد می کنند.

پس از سوراخ شدن گل، انگشت های شست را به آرامی از هم جدا می کنند تا سوراخ مورد نظر گشاد تر شود. با نازک شدن دیواره ها، کپه گل شکلی استوانه ای مانند به خود می گیرد. حال می توان با انگشتان دست، کپه گل را به فرم دلخواه در آورد.

پس از ایجاد فرم دلخواه و صاف کردن سطح ظرف آن را در آفتاب می گذارند تا خشک شود.

پس از خشک شدن، محصول را به داخل کوره می برند و حرارت لازم را به آن می دهند. در صورت لزوم روی آن لایه ای موسوم به لعاب قرار می گیرد.

کوزه، بشقاب، لیوان و کاسه های سفالی از جمله محصولاتی اند که می توان آن ها را با این روش ساخت.

روش لوله ای یا فیتیله ای

این روش قدیمی است ولی هنوز هم در برخی از مناطق کاربرد دارد. از این روش برای ساخت ظروف بسیار حجیم استفاده می شود.

طریقه ی ساخت محصول با این روش به این صورت است که ابتدا صفحه ی گرد نازکی را روی یک پایه ی گچی قرار می دهند. این صفحه ی گرد به عنوان ته ظرف در نظر گرفته می شود. سپس روی یک سطح صاف، مقداری گل را به کمک کف دست و انگشتانشان به صورت لوله در می آورند. پس از ایجاد ساختار های لوله ای مانند گلی، یکی از آن ها را روی صفحه ی گلی دایره ای که به عنوان ته ظرف در نظر گرفته شده است، می گذارند به طوری که لوله، محیط این صفحه ی گرد را فرا بگیرد. سپس با  فشار انگشتان، لوله را به سمت پایین فشار می دهند تا لوله ی گلی به صفحه ی گرد بچسبد. پس از انجام این کار مدتی صبر می کنند تا لوله، اندکی خشک شود. سپس لوله ی دیگری را بر روی لوله ی قبلی قرار می دهند و با فشار انگشتان، آن ها را به هم می چسبانند.

با تکرار مراحل فوق می توان در انتها، ظرفی استوانه ای شکل را مشاهده کرد.

روش ریخته گری (دوغابی)

یکی دیگر از روش های ساخت محصولات سفالی، ریخته گری است. این روش در کارخانه ها و کارگاه های صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد.

در این روش ابتدا یک قالب دوتکه ی گچی را با یک کش پلاستیکی محکم می بندند. سپس از سوراخ موجود، دوغاب مورد نظر را به درون قالب می ریزند. دوغاب خشک می شود و شکل داخلی قالب را به خود می گیرد. سپس کش را باز می کنند و با ضربه های خفیف، محصول مورد نظر را خارج می کنند. در انتها سطح محصولات را صاف می کنند و آن ها را روانه ی بازار می کنند.

ساخت آجر های سفالی به روش صنعتی

برای ساخت محصولات سفالی در کارخانه ها و کارگاه ها از روش هایی مانند ریخته گری، قالب گیری و پخت در کوره استفاده می شود. یکی از فرآورده های سفالی که در صنعت ساختمان سازی به کار می رود، آجر است که به دو روش تولید می شود:

تولید آجر به روش خشک

در این روش خاک خشک را درون قالب می ریزند و آن را فشرده می کنند، سپس به درون کوره می برند و آن را می پزند.

تولید آجر به روش تر

در این روش ابتدا مواد اولیه ی گلی را به دستگاه قالب گیری منتقل می کنند. سپس گل های قالب گیری شده را وارد دستگاه برش می کنند تا به اندازه های مورد نیاز و معمول برش بخورد. پس از طی مراحل بالا، گل های برش خورده به دستگاه خشک کن می روند تا میزان رطوبت آن ها کم شود و به حد نصاب برسد و آماده ی قرار گرفتن در کوره شوند.

در انتها، گل های خشک شده را به درون کوره انتقال می دهند تا در حرارت بالا پخته شوند. سپس کوره را خاموش می کنند و محصولات به دست آمده را به درون انبار انتقال می دهند.

محصولاتی چون آجر ایتال، آجر فشاری، آجر سوراخ دار  و… به این روش تولید می شوند.